Dr. Öğr. Üyesi Emine Develi Ayverdi 

Çalışma, Rekabet Kurumu’nun E-Pazaryeri Platformları Sektör İncelemesi Nihai Raporu’nu yayınladığı 14.04.2022 tarihinden önce iletilmiştir.

 

GİRİŞ

Avrupa Komisyonu 15 Aralık 2020 tarihinde Avrupa Birliği’ndeki dijital piyasaların rekabetçi ve adil olmasını sağlamak üzere Digital Markets Act (‘DMA’) düzenlemesi için hazırladığı taslak öneri metnini yayınlamıştır[1]. Bu teklif metnine ilave olarak, Avrupa Birliği bünyesinde Komisyon tarafından çevrimiçi platform eknomisini gözlemlemek ve gelişmeleri değerlendirmek amacıyla 26 Nisan 2018’de oluşturulan “Çevrimiçi Platform Ekonomisi Gözlemi” (‘Gözlem’) dijital piyasaları konu alan Çevrimiçi Platform Ekonomisi Gözlemi için Uzman Grubu (‘Expert Group for the Observatory on the Online Platform Economy’) ilk raporu 26 Şubat 2021 tarihinde yayınlanmış[2]; ikinci raporun hazırlanması için alanlarında uzman 15 akademisyenden oluşan yeni bir uzman grubu oluşturulmuştur[3]. Bu çalışmalar ışığında, dijital piyasalara ilişkin olarak Avrupa Birliği nezdinde oluşan birikim, dikkat çekici bir seviyeye ulaşmıştır. Dijital piyasalara ilişkin olarak Türk Rekabet Hukuku alanında ise oldukça detaylı bir çalışma Rekabet Kurumu tarafından gerçekleştirilmiş olup Nisan 2021’de E-Pazaryeri Platformları Sektör İncelemesi Ön Raporu[4] (‘Ön Rapor’) yayınlanmıştır. Ön Rapor’da dijital piyasalara yönelik olarak üç öneride bulunulmuştur. Bunların ilki, rekabet hukuku mevzuatının gözden geçirilmesi ve güçlendirilmesi, ikincisi ikili ilişkilerde referans teşkil etmesi için “Platform Davranış Kodu” düzenlemesinin yapılması, üçüncüsü ise eşik bekçileri için yükümlülükler öngören ex ante bir düzenlemenin hayata geçirilmesidir. Bilhassa son öneri çerçevesinde, eşik bekçilerine getirilmesi öngörülen yükümlülükler örnek kabilinden sayılarak temel hususlar vurgulanmıştır[5].

Çalışmamızda önce DMA’nın hükümlerine, düzenlemenin kapsamının daha net anlaşılması adına genel bir bakış atılacak; ardından bu düzenlemenin çevrimiçi platformlar için tanımlamalarda bulunarak yükümlülükler öngören ilk 13 maddesinin Türkçe tercümesine yer verilecektir. Bu bilgilendirmeden sonra, Uzman Grubu’nun oluşturduğu rapor kapsamında değinilen önemli noktalar hakkında açıklamalarda bulunulacak ve Ön Rapor’da eşik bekçileri için öngörülmesi teklif edilen yükümlülükler ile DMA’daki karşılıkları belirtilecektir.

DMA HÜKÜMLERİNE GENEL BAKIŞ

• DMA’nın ilk bölümü “Konu, kapsam ve tanımlar”a ilişkindir.

“Konu ve kapsam” başlıklı ilk maddesinde; düzenlemenin Avrupa Birliği’nde faaliyet gösteren dijital sektöre ilişkin piyasanın rekabetçi ve adil olmasının sağlanmasının amaçlandığı ifade edilmiştir. Ardından bu maddede düzenlemenin kimlere uygulanacağı, hangi piyasaların düzenleme dışı tutulduğu, DMA ile konu itibariyle çakışma ihtimali olan ulusal veya Avrupa Birliği düzenlemeleri arasındaki ilişki, ulusal rekabet otoriteleriyle Komisyon arasındaki ilişkiye ilişkin hükümlere yer verilmiştir.

DMA madde 2; düzenlemede yer verilen eşik bekçisi, ana platform hizmeti, bilgi toplumu hizmeti ve dijital sektör gibi terimlere ilişkin tanımlamalarda bulunmaktadır.

• DMA’nın ikinci bölümünün başlığı “Eşik bekçileri”dir.

DMA madde 3; bir ana platform hizmeti sağlayıcısının hangi hallerde eşik bekçisi olarak nitelendirileceğine ilişkin birtakım kıstaslar öngörmüştür. Maddenin 1. fıkrasında yer verilen kriterler sağladığında eşik bekçisi niteliğinin kazanılacağı; 2. fıkradaki eşiklerin aşıldığı takdirde de bu kriterlerin sağlanmış sayılacağı ifade edilmiştir. Bir diğer ifadeyle 1. fıkrada yer verilen kriterler, 2. fıkradaki eşikler sayesinde somutlaştırılmıştır. 3. fıkrada, eşikerin aşılması halinde bildirim yapılması ve bu bildirimin içeriğine ilişkin yükümlülüklere; 4. fıkrada Komisyonun bu bildirim üzerine gerçekleştirmesi gereken işlemlere yer verilmiştir. 5. fıkra eşiklerin aşılıp aşılmadığını tespit ederken uygulanacak metodun belirlenmesi ve eşiklerin güncellenmesi amacıyla Komisyon’a tüzük çıkarma yetkisi vermiştir. 1. fıkradaki şartları sağlamayan yahut 2. fıkradaki eşikleri aşmayan ana platform hizmeti sağlayıcısının Komisyon tarafından olay bazında (‘case by case’) değerlendirme yapılmak suretiyle eşik bekçisi olarak nitelendirilmesinde dikkate alacağı unsurlar sayılmış ve usule ilişkin düzenlemeler öngörülmüştür. Teşebbüsün eşik bekçisi olarak belirlenmesi üzerine sunmakta olduğu önemli ağ geçidi teşkil eden ana platform hizmetlerinin listesinin çıkarılacağı (7. fıkra) ve bu listede yer alan ana platform hizmetleri bakımından madde 5 ve 6’da öngörülen yükümlülüklerin uygulanacağı (8. fıkra) ifade edilmiştir.

DMA madde 4; eşik bekçisi nitelendirmesinin Komisyon tarafından gözden geçirilmesine dair usul ve esasları düzenlemektedir.

• DMA’nın “Eşik bekçilerinin rekabeti kısıtlayan ve dürüst olmayan uygulamaları” başlıklı üçüncü bölümünde ise eşik bekçilerine uygulanacak yükümlülüklere dair ayrıntılı düzenlemelere yer verilmiştir.

DMA madde 5; eşik bekçisinin her bir ana platform hizmeti için tabi olduğu yükümlülükleri saymaktadır. DMA madde 6’da ise eşik bekçisinin daha ayrıntılı yükümlülüklerine yer verilmiştir.

Madde 5’te eşik bekçilerine doğrudan uygulanması söz konusu olan yükümlülükler yer almaktadır. Bu hükümlerin bir kısmı, işletme kullanıcılarının faaliyetlerini özgürce gerçekleştirebilmelerini temin etmektedir. Madde 5(b)’de öngörülen  geniş EKM yasağı bu teminata yöneliktir. İşletme kullanıcıları, ana platform hizmeti aracılığıyla edindikleri son kullanıcılara kampanya teklifinde bulunabilirler ve eşik bekçisine ait ana platform hizmetini bu amaçla kullanıp kullanmadıklarına bakılmaksızın son kullanıcılarla sözleşme akdedebilirler (madde 5(c)). Son kullanıcılar, platformu kullanmadan işletme kullanıcısından elde ettikleri ögelere ulaşma ve kullanma imkânına sahiptir (madde 5(c)). Madde 5’te öngörülen hükümlerin bir diğer kısmı, platform işleticilerinin kendi bağlantılı hizmetlerini dayatmalarını önlemeye yöneliktir (madde 5(e) ve 5(f)).

Madde 5 düzenlemesinin yasalaşmasından sonra eşik bekçileri, kendilerine ait diğer platformları üzerinden topladıkları yahut üçüncü kişilerden satın aldıkları kişisel verileri kullanıcılarının kişisel verileri ile birleştiremeyecekler (cross-reference uygulaması); açık rıza alınmadıkça kişisel verilerin toplanması amacıyla kullanıcılarını diğer platformlarına kaydedemeyeceklerdir (madde 5(a)). Eşik bekçileri kullanıcılarının kendisini ilgili otoritelere ihbar etmesini engelleyemeyecek (madde 5(d)) ve reklam verenler ile reklam yayıncılarına talep ettikleri verileri sağlamak zorunda olacaklardır (madde 5(g)).

Madde 6 düzenlemesinde öngörülen yükümlülüklerin uygulanmasında gerekli olduğu takdirde eşik bekçilerinden açıklama talebinde bulunulabilecektir. Bu hükümde öngörülen ilk yükümlülük grubu kullanıcı verilerine ilişkindir. Eşik bekçisinin, kullanımlardan elde ettiği veriyi yalnızca kendi kullanımına tahsis etmesi önlenmiş, bu verilere işletme kullanıcılarının da ulaşabilmesi sağlanmıştır (madde 6(1)(c)). İkinci grup kullanıcıların seçme özgürlüğünü temin etmeye yöneliktir: yüklü gelen uygulamaların silinebilmesi, üçüncü kişiler tarafından üretilen ve üçüncü kişilerin mağazalarında satılan uygulamaların indirilebilmesi ve kullanılabilmesi, istenilen internet erişim sağlayıcısı ve yazılımların kullanılabilmesi, üçüncü kişilerin sunduğu bağlantılı hizmetlerin kullanılabilmesi ve verinin taşınabilirliğinin sağlanması amaçlanmıştır (madde 6(1)(b,c,e,f,h)). Üçüncü grup, platform işleten kişinin o platform üzerinden kendi ürün ve hizmetlerini de sunduğu(vertically intergrated) takdirde sıralamanın nasıl yapılması gerektiğine ilişkindir. Bu düzenleme Google Search (Shopping) kararı[6] ve Amazon soruşturmasının[7] bir ürünüdür. Dördüncü grup yükümlülük ise platform işletenin, uygulama geliştiricileri, kullanıcılar ve üçüncü kişilerle adil şartlar altında işlem yapması gerektiğini düzenlemektedir (madde 6(1)(k,g,j)).

Eşik bekçisinin DMA madde 5 ve 6’da sayılan yükümlülüklere uygun hareket edip etmediğinin değerlendirilmesindeki usul ve esaslar, DMA madde 7’de; bu yükümlülüklerin uygulanmasının Komisyon tarafından hangi gerekçelerle ve usulde askıya alabileceği ise DMA madde 8’de düzenlenmiştir.

DMA madde 9, üstün kamu yararı bulunan hallerde eşik bekçisinin DMA madde 5 ve 6’da öngörülen yükümlülüklerden muaf tutulabileceğini düzenlemiştir.

DMA madde 10’da Komisyon’a, yükümlülüklerin güncellenmesi amacıyla tüzük çıkarma yetkisi tanınmıştır.

DMA madde 11’de eşik bekçisinin, kendisi için yükümlülükler öngören düzenlemeleri dolanmasının önüne geçilmesi için birtakım önlemler getirilmiştir.

DMA madde 12, dijital piyasalarda gerçekleşecek yoğunlaşmalara ilişkin olarak (EC) 139/2004 Düzenlemesi’ne ilave bazı yükümlülükler öngörmüştür. İlgili mevzuatta öngörülen eşikler aşılmasa dahi bu piyasa gerçekleşecek yoğunlaşmalar Komisyon’a bildirilmelidir.

DMA madde 13, eşik bekçisine yıllık bazda bağımsız olarak denetlenmiş bir beyan sunma yükümlülüğü getirmiştir.

• DMA’nın “Piyasa Araştırması” başlıklı dördüncü bölümünde; piyasa araştırmasının başlatılacağı haller ve usul (madde 14), eşik bekçisi nitelendirmesi için yürütülecek piyasa araştırması (madde 15), sistematik uyumsuzluk halleri ve bu halde yürütülecek piyasa araştırması (madde 16) ve yeni hizmet ve uygulamalara dair yürütülecek piyasa araştırmasına (madde 17) ilişkin hükümler öngörmüştür.
• DMA’nın “Soruşturma, yaptırım ve gözetleme yetkisi” başlıklı beşinci bölümünde yer alan madde başlıkları; İşlemlerin başlatılması (madde 18), Bilgi talepleri (madde 19), Görüşmeler yapma ve ifade alma yetkisi (madde 20), Yerinde inceleme yapma yetkisi (madde 21), Geçici tedbirler (madde 22), Taahhütler (madde 23), Yükümlülükler ve tedbirlerin denetlenmesi (madde 24), Uyumsuzluk (madde 25), Para cezaları (madde 26), Periyodik ceza ödemeleri (madde 27), Ceza uygulanması için zaman aşımı süreleri (madde 28), Cezai yaptırım için zaman aşımı süreleri (madde 29), Hukuki dinlenilme ve belgeye ulaşma hakkı (madde 30), Mesleki gizlilik (madde 31), Dijital Piyasalar Danışma Komitesi (madde 32), Piyasa araştırması talebi (madde 33)’dir.
• DMA’nın son bölümü olan altıncı bölümün başlığı ise “Genel hükümler” olup; kararların yayınlanması (madde 34), Avrupa Birliği Adalet Divanı’nın gözden geçirmesi (madde 35), uygulama düzenlemeleri (madde 36), tüzük çıkarma (madde 37), gözden geçirme (madde 38), yürürlüğe girme ve uygulama (madde 39) düzenlemelerine yer verilmiştir.

 

DMA’NIN İLK 13 MADDESİNİN TÜRKÇE ÇEVİRİSİ

Bölüm I

Konu, kapsam ve tanımlar

Madde 1

Konu ve kapsam

1. Bu Düzenleme, Birlik bünyesinde bulunan dijital sektörde eşik bekçilerinin mevcut olduğu durumda, rekabetçi ve adil piyasayı korumak amacıyla yeknesak kurallar öngörmektedir.

2. Bu Düzenleme, eşik bekçisinin kuruluş yeri veya ikametgahı ve hizmetin hükümlerine uygulanacak hukuk fark etmeksizin; eşik bekçileri tarafından Birlik’te kurulmuş olan işletme kullanıcılarına veya Birlik’te kurulmuş olan yahut mukim son kullanıcılara sağlanan veya sunulan ana platform hizmetlerine uygulanır.

3. Bu Düzenleme şu piyasalarda uygulanmaz:

(a) Avrupa Parlamentosu ve Konseyi’nin (EU) 2018/1972 Yönergesi’nin 2. maddesinin (1) bendinde tanımlanan elektronik iletişim ağlarıyla ilgili piyasalar;

(b) (EU) 2018/1972 Yönergesi’nin 2. maddesinin (4)(b) bendinde tanımlanan kişiler arası iletişim hizmetleri hariç olmak üzere, bu Yönerge’nin 2. maddesinin (4) bendinde tanımlanan elektronik iletişim hizmetleriyle ilgili piyasalar.

4. Bu Düzenleme, kişiler arası iletişim hizmetlerine ilişkin olarak (EU) 2018/1972 Yönergesi’nin 61. maddesi gereğince düzenleyici ve diğer yetkileri haiz ulusal otoritelere tanınan yetki ve görevlere halel getirmez.

5. Üye devletler, eşik bekçileri hakkında kanun, yönetmelik veya idari işlemler aracılığıyla rekabetçi ve adil piyasanın korunmasını amaçlayan başkaca yükümlülükler öngöremez. Birlik düzenlemelerine uygun olan ve diğer meşru kamu menfaatini gözeten kurallar saklıdır. Özellikle, bu Düzenleme’deki hiçbir hüküm üye devletlerin, ana platform hizmeti sağlayanlar da dahil olmak üzere teşebbüsler için, bu Düzenleme uyarınca eşik bekçisi nitelikleriyle bağlantılı olmayan, tüketicinin korunması veya haksız rekabetin önlenmesini amaçlayan yükümlülükler öngörmelerine engel değildir.

6. Bu Düzenleme, TFEU 101 ve 102. maddelerinin uygulanmasına halel getirmez. Ayrıca şu hükümlerin uygulanması da saklıdır: Rekabeti kısıtlayan anlaşmalar, teşebbüs birliği kararları, uyumlu eylemler ve hakim durumun kötüye kullanılmasını yasaklayan ulusal düzenlemeler; eşik bekçileri dışındaki diğer teşebbüslere uygulandığı yahut eşik bekçilerine ek yükümlülük öngörülmesi anlamına geldiği müddetçe, tek taraflı eylemleri yasaklayan diğer ulusal rekabet düzenlemeler; (EC) No 139/2004 sayılı Konsey Tüzüğü ve birleşme kontrolüne ilişkin diğer ulusal mevzuat; Avrupa Parlamentosu ve Konsey’in (EU) 2019/1150 ve (EU) ... düzenlemeleri.

7. Ulusal otoritelerin aldıkları kararlar Komisyon tarafından bu Düzenleme çerçevesinde alınan kararlara aykırılık teşkil edemez. Komisyon ve üye devletler, yaptırıma ilişkin işlemlerde yakın iş birliği ve koordinasyon içinde çalışmalıdır.

Madde 2

Tanımlar

Bu Düzenleme’ nin uygulanmasında, aşağıdaki tanımlar dikkate alınır:

(1) ‘Eşik bekçisi’, 3. madde çerçevesinde belirlenen ana platform hizmeti sağlayıcısını;

(2) ‘Ana platform hizmeti’ aşağıdakilerden birini:

(a) Çevrimiçi aracılık hizmetleri;

(b) Çevrimiçi arama motorları;

(c) Çevrimiçi sosyal ağ hizmetleri;

(d) Video paylaşım platformu hizmetleri;

(e) Kişiler arası numarasız iletişim hizmetleri;

(f) İşletim sistemleri;

(g) Bulut bilişim hizmetleri;

(h)  (a) ila (g) bentleri arasında zikredilen ana platform hizmet sağlayıcılarından biri tarafından sağlanan reklam ağları, reklam pazarları ve diğer reklam aracılık hizmetleri dahil olmak üzere reklamcılık hizmetleri;

(3) ‘Bilgi toplumu hizmeti’, (EU) 2015/1535 Yönergesi’nin 1(1). maddesinin (b) bendi kapsamında sunulan hizmetlerden birini;

(4) ‘Dijital sektör’, bilgi toplumu hizmetleri aracılığıyla veya onun üzerinden sağlanan ürün ve hizmet sektörünü;

(5) ‘Çevrimiçi aracılık hizmetleri’, (EU) 2019/1150 sayılı Düzenleme’nin 2. maddesinin 2. fıkrasında tanımlanan hizmetleri;

(6) ‘Çevrimiçi arama motoru’, (EU) 2019/1150 sayılı Düzenleme’nin 2. maddesinin 5. fıkrasında tanımlanan hizmeti;

(7) ‘Çevrimiçi sosyal ağ hizmeti’, son kullanıcıların birden fazla cihaz üzerinden ve özellikle sohbetler, gönderiler, videolar ve öneriler sayesinde bağlanma, paylaşma, keşfetme ve birbirleriyle iletişim kurmalarına imkân sağlayan platformu;

(8) ‘Video paylaşım platformu hizmeti’, (EU) 2010/13 sayılı Yönergesi’nin 1 (1). maddesinde tanımlanan hizmeti;

(9) ‘Kişiler arası numarasız iletişim hizmetleri’, (EU) 2018/1972 sayılı Yönergesi’nin 2. maddesinin 7. bendinde tanımlanan hizmeti;

(10) ‘İşletim sistemi’, yazılım veya donanımın temel işlemlerini kontrol eden ve yazılım uygulamalarının çalışmasını sağlayan yazılım sistemini;

(11) ‘Bulut bilişim hizmetleri’, Avrupa Parlamentosu ve Konsey’in (EU) 2016/1148 sayılı Yönergesi’nin 4. maddesinin 19. bendinde tanımlanan dijital hizmeti;

(12) ‘Yazılım uygulama mağazaları’, çevrimiçi aracılık hizmetlerinin aracılık edilen ürün veya hizmet olarak yazılım uygulamalarına odaklanan bir türünü;

(13) ‘Yazılım uygulaması’, işletim sistemi üzerinde çalışan bir dijital ürün veya hizmeti;

(14) ‘Bağlantılı hizmet’, (EU) 2015/2366 sayılı Yönergesi’nin 4. maddesinin 3. bendinde tanımlanan ödeme hizmetlerini ve bu Yönerge’nin 3(j) maddesinde tanımlanan ödeme hizmetlerinin sağlanmasını destekleyen teknik hizmetleri, ödeme, kimlik teşhis ve reklam hizmetlerini kapsayacak şekilde ana platform hizmeti bağlamında veya onunla birlikte sağlanan hizmetleri;

(15) ‘Kimlik teşhis hizmeti’, kullanılan teknoloji fark etmeksizin, son kullanıcı veya işletme kullanıcısının kimliğini doğrulamayı mümkün kılan tüm bağlantılı hizmetleri;

(16) ‘Son kullanıcı’, işletme kullanıcısı hariç olmak üzere ana platform hizmetini kullanan herhangi bir gerçek veya tüzel kişiyi;

(17) ‘İşletme kullanıcısı’, ana platform hizmetini ticari veya mesleki sıfatla son kullanıcılara ürün veya hizmet sağlama amacı veya esnasında kullanan herhangi bir gerçek veya tüzel kişiyi;

(18) ‘Sıralama’, kullanılan teknoloji fark etmeksizin çevrimiçi aracılık hizmeti veya çevrimiçi sosyal ağ hizmeti veya çevrimiçi arama motoru sağlayanlar tarafından sunulan, düzenlenen veya iletilen, sırasıyla çevrimiçi aracılık hizmetleri veya çevrimiçi sosyal ağ hizmetleri üzerinden ürün veya hizmetlere tanınan göreceli üstünlük, yahut arama motorları tarafından arama sonuçlarına tanınan ilgililiği;

(19) ‘Veri’, eylemlerin, vakıaların veya bilginin dijital olarak sunumu ve bu eylemler, vakıalar veya bilginin ses, görüntü veya görsel-işitsel kayıt yoluyla yapılacak tüm derlemelerini;

(20) ‘Kişisel veri’, (EU) 2016/679 sayılı Düzenlemesi’nin maddesinin 1. bendinde tanımlanan herhangi bir bilgiyi;

(21) ‘Kişisel olmayan veri’, (EU) 2016/679 sayılı Düzenlemesi’nin maddesinin 1. bendinde tanımlanan kişisel verinin dışında kalan veriyi;

(22) ‘Teşebbüs’, bir girişim veya teşebbüs üzerinde, diğerinin doğrudan veya dolaylı kontrolü sayesinde bir grup oluşturan ve ticari faaliyette bulunan, hukuki konumları ve finanse edildikleri yöntem fark etmeksizin, tüm bağlantılı girişimler ve ilişkili teşebbüsleri;

(23) ‘Kontrol’, (EU) 139/2004 sayılı Düzenlemesi’nde yer verilen anlamıyla, bir teşebbüs üzerinde belirleyici etkide bulunma ihtimalini ifade eder.

Bölüm II

Eşik bekçileri

Madde 3

Eşik bekçilerinin belirlenmesi

1. Ana platform hizmeti sağlayıcısı şu hallerde eşik bekçisi olarak nitelendirilir:

(a) İç pazarda önemli etkiye sahip olması;

(b) İşletme kullanıcılarının son kullanıcılara ulaşması için önemli ağ geçidi teşkil eden bir ana platform hizmeti işletmesi; ve

(c) Faaliyetlerinde köklü ve devamlı konumundan yararlanması veya yakın bir gelecekte böyle bir konumdan yararlanacağının öngörülebilmesi.

2. Ana platform hizmeti sağlayıcısının aşağıdaki hallerde şu kriterleri sağladığı varsayılır:

(a) ana platform hizmeti sunan teşebbüsün, Avrupa Ekonomik Alanı’nda son üç yıl yıllık cirosunun 6,5 milyar Euro veya üzerinde olması veya son mali yılda ortalama piyasa değerinin yahut muadil adil piyasa değerinin en az 65 milyar Euro olması ve en az üç üye devlette ana platform hizmeti sağlaması halinde 1. fıkranın (a) bendindeki şart;

(b) sunulan ana platform hizmetinin son mali yılda, aylık 45 milyondan fazla Birlik bünyesinde kurulmuş veya mukim aktif son kullanıcısının bulunması ve yıllık 10.000’den fazla Birlik bünyesinde kurulmuş aktif işletme kullanıcısının bulunması halinde 1. fıkranın (b) bendindeki şart;

Birinci bent anlamında aylık aktif son kullanıcı, son mali yılın en büyük kısmı boyunca ortalama aylık aktif kullanıcı sayısıdır.

(c) Son üç mali yılda (b) bendindeki eşiklerin aşılması halinde 1. fıkranın (c) bendindeki şart.

3. Ana platform hizmeti sağlayıcısının 2. fıkradaki eşiklerin tamamını aşması halinde, eşiklerin aşılmasından itibaren üç ay içerisinde Komisyona bildirimde bulunmalı ve 2. fıkrada yer verilen ilgili bilgiyi sunmalıdır. Bildirim, sağlayıcının sunduğu 2. fıkranın (b) bendindeki eşikleri aşan her bir ana platform hizmeti için 2. fıkradaki ilgili bilgiyi içermelidir. Bildirim, diğer ana platform hizmetlerinin tek başlarına 2. fıkranın (b) bendindeki eşikleri aştıkları halde güncellenmelidir.

İlgili ana platform hizmeti sağlayıcısının bu fıkra uyarınca gerekli bilgiyi bildirme yükümlülüğünü ihlal etmesi, Komisyon’un bu sağlayıcıları 4. fıkra uyarınca eşik bekçisi olarak nitelendirmesini hiçbir suretle engellemez.

4. Komisyon, 2. fıkradaki eşiklerin tamamını aşan ana platform hizmeti sağlayıcısını 3. fıkrada zikredilen bilginin eksiksiz olarak ulaşmasından itibaren gecikmeksizin ve en geç 60 gün sonra, eşik bekçisi olarak nitelendirir; meğerki sağlayıcı bildiriminde, ilgili ana platform hizmetinin işletildiği mevcut koşullarda ve 6. fıkrada sayılan unsurlar dikkate alındığında, 1. fıkradaki şartları sağlamadığını kanıtlayan yeterli ölçüde temellendirilmiş delilleri sunsun.

Eşik bekçisinin 1. fıkradaki şartları sağlamadığını kanıtlayan yeterli ölçüde temellendirilmiş delilleri sunduğu takdirde, Komisyon, 1. fıkradaki şartların karşılanıp karşılanmadığını değerlendirmek üzere 6. fıkrayı uygular.

5. Komisyon, 2. fıkrada öngörülen nicel eşiklerin aşılıp aşılmadığına karar verirken kullanacağı metodu belirlemek ve gerekli olduğu halde piyasaya ve teknolojik gelişmelere göre özellikle 2. fıkranın (a) bendindeki eşiği düzenli olarak güncellemek üzere madde 37 uyarınca tüzük çıkarmaya yetkilidir.

6. Komisyon, 1. fıkradaki şartların tamamını sağlayan ancak 2. fıkradaki eşiklerin tamamını aşmayan veya 4. fıkra uyarınca yeterli ölçüde temellendirilmiş delilleri sunan bir ana platform hizmeti sağlayıcısını, madde 15’te öngörülen usul uyarınca eşik bekçisi olarak nitelendirebilir.

Bu amaçla, Komisyon şu unsurları dikkate almalıdır:

(a) ana platform hizmeti sağlayıcısının ciro ve piyasa değeri, faaliyetler ve konumu dahil olmak üzere büyüklüğü;

(b) son kullanıcılara ulaşmak için ana platform hizmetine bağlı olan işletme kullanıcılarının ve son kullanıcıların sayısı;

(c) ağ etkisinden kaynaklanan giriş engelleri ve veri kaynaklı avantajlar, özellikle sağlayıcının kişisel ve kişisel olmayan veri veya analiz imkânlarına ulaşımı ve depolaması;

(d) sağlayıcının, veriyle ilgili olanlar da dahil olmak üzere, ölçek ve kapsam etkisinden faydalanması;

(e) işletme kullanıcısı veya son kullanıcının bağlılığı;

(f) diğer yapısal piyasa özellikleri.

Komisyon değerlendirmede bulunurken, bu unsurlardaki öngörülebilir gelişmeleri dikkate almalıdır.

2. fıkradaki nicel eşikleri aşan ana platform hizmeti sağlayıcısının, Komisyon tarafından öngörülen soruşturma tedbirlerine önemli ölçüde uymaması ve makul bir zaman dilimi içerisinde uygun hareket etmeye ve görüşünü bildirmeye davet edilmesine rağmen aykırılığın devam etmesi halinde, Komisyon o sağlayıcıyı eşik bekçisi olarak nitelendirmeye yetkilidir.

2. fıkradaki nicel eşikleri aşmayan ana platform hizmeti sağlayıcısının, Komisyon tarafından öngörülen soruşturma tedbirlerine önemli ölçüde uymaması ve makul bir zaman dilimi içerisinde uygun hareket etmeye ve görüşünü bildirmeye davet edilmesine rağmen aykırılığın devam etmesi halinde, Komisyon o sağlayıcıyı mevcut olgulardan yola çıkarak eşik bekçisi olarak nitelendirmeye yetkilidir.

7. Komisyon, 4. veya 6. fıkra uyarınca belirlenen her bir eşik bekçisinin ait olduğu teşebbüsü tespit eder ve aynı teşebbüs bünyesinde sağlanan ve her biri 1(b) fıkrası uyarınca işletme kullanıcılarının son kullanıcılara ulaşması için önemli ağ geçidi olarak hizmet veren ilgili ana platform hizmetlerinin listesini çıkarır.

8. Eşik bekçisi, bir ana platform hizmetinin bu maddenin 7. fıkrası uyarınca çıkarılan listeye dahil olmasından itibaren altı ay içerisinde 5 ve 6. maddede öngörülen yükümlülüklere uyum sağlamak zorundadır.

Madde 4

Eşik bekçilerinin konumunun yeniden değerlendirilmesi

1. Komisyon, talep üzerine veya resen, aşağıda sayılan nedenlerden biri üzerine madde 3 uyarınca alınan kararı yeniden değerlendirebilir, değiştirebilir veya iptal edebilir:

(a) kararın dayandığı olgulardan herhangi birinde esaslı değişiklik olması;

(b) kararın, teşebbüsler tarafından sağlanan eksik, yanlış veya yanıltıcı bilgiye dayanılarak alınmış olması.

2. Komisyon düzenli olarak ve en az iki yılda bir, tespit edilen eşik bekçilerinin madde 3(1)’de öngörülen şartları karşılamaya devam edip etmediğini veya yeni ana platform hizmeti sağlayıcılarının bu şartları sağlayıp sağlamadığını yeniden değerlendirmelidir. Düzenli yeniden değerlendirmede, eşik bekçisinin etkilenen ana platform hizmetlerinin listesinin uyarlanmasının gerekip gerekmediğini de incelenir.

Komisyon, birinci bent uyarınca gerçekleştirilen yeniden değerlendirmede ana platform hizmeti sağlayıcılarının tespitinin dayandığı olguların değiştiğini belirlerse, buna uygun bir karar almak zorundadır.

3. Komisyon sürekli olarak, eşik bekçilerinin ve madde 5 ve 6’da öngörülen yükümlülüklere uyumlu olması gereken ana platform hizmetlerinin listesini yayınlamak ve güncellemek zorundadır.

Bölüm III

Eşik bekçilerinin rekabeti kısıtlayan ve dürüst olmayan uygulamaları

Madde 5

Eşik bekçilerinin yükümlülükleri

Eşik bekçileri, madde 3(7) uyarınca belirlenen her bir ana platform hizmeti için:

(a) ana platform hizmetleri aracılığıyla elde ettiği kişisel verileri, eşik bekçisi veya üçüncü kişiler tarafından sunulan diğer hizmetlerden alınan kişisel verilerle birleştirmekten ve son kullanıcıya buna özgü bir seçme hakkı tanınıp (EU) 2016/679 Yönergesi anlamında rızası alınmadıkça kişisel verilerin birleştirilmesi amacıyla son kullanıcıları eşik bekçisinin diğer hizmetlerine kaydetmekten kaçınmalıdır.

(b) işletme kullanıcılarının, aynı ürün veya hizmetleri son kullanıcılara üçüncü taraf çevrimiçi aracılık hizmetleri aracılığıyla, eşik bekçisinin çevrimiçi aracılık hizmetlerinde sunulandan farklı fiyat ve şartlarda sunmalarına izin vermelidir.

(c) işletme kullanıcılarının, ana platform hizmeti aracılığıyla edinilen son kullanıcılara kampanya teklifinde bulunmalarına ve eşik bekçisine ait ana platform hizmetini bu amaçla kullanıp kullanmadıklarına bakılmaksızın son kullanıcılarla sözleşme akdetmelerine; ve son kullanıcıların işletme kullanıcısının yazılım uygulamasını kullanarak eşik bekçisine ait ana platform hizmeti üzerinden, içerik, abonelik, nitelik ve diğer ögelere ulaşmasına ve kullanmasına, bu ögelerin son kullanıcı tarafından eşik bekçisinin ana platform hizmeti kullanılmadan ilgili işletme kullanıcısından elde etmesi halinde izin vermelidir.

(d) işletme kullanıcılarının, eşik bekçisinin herhangi bir uygulamasından ötürü ilgili kamu otoritesine başvuruda bulunmasını engellemek veya kısıtlamaktan kaçınmalıdır.

(e) işletme kullanıcılarını, eşik bekçisine ait ana platform hizmetini üzerinden sunduğu hizmetleri bağlamında, eşik bekçisine ait tanımlama hizmetini kullanmak, teklif etmek veya iş birliğinde bulunmak zorunda bırakmaktan kaçınmalıdır.

(f) işletme kullanıcılarını veya son kullanıcıları, eşik bekçisine ait madde 3 uyarınca tespit edilen ana platform hizmetlerine erişim, hesap açma veya kayıt şartı olarak, madde 3 uyarınca belirlenen veya madde 3(2)(b)’deki eşikleri aşan herhangi bir diğer ana platform hizmetine üye olmak veya giriş yapmak zorunda bırakmaktan kaçınmalıdır.

(g) reklamcılık hizmeti sunduğu reklam veren veya yayıncılara, bunların talepleri üzerine, belirli bir reklamın yayınlanması üzere ve eşik bekçisi tarafından sunulan her bir ilgili reklam hizmeti için, yayıncıya ödenen miktar veya ücret de dahil olmak üzere, reklam veren veya yayıncı tarafından ödenen bedele ilişkin bilgi vermek zorundadır.

Madde 6

Eşik bekçilerinin ayrıntılı açıklama gerektiren yükümlülükleri

1. Eşik bekçisi, madde 3(7) uyarınca tespit edilen her bir ana platform hizmetiyle ilgili olarak:

(a) eşik bekçisinin ana platform hizmetini kullanan işletme kullanıcılarının ve bu işletme kullanıcılarının son kullanıcılarının etkinlikleri sayesinde oluşturulan yahut ana platform hizmetinin işletme kullanıcıları veya bu işletme kullanıcılarının son kullanıcıları tarafından sağlanan ve halka açık olmayan bilgiyi işletme kullanıcılarıyla rekabet ederken kullanmaktan kaçınmalıdır;

(b) eşik bekçisinin, işletme sistemi veya cihazın çalışması için zorunlu olan ve üçüncü kişilerce tek başına sunulması teknik olarak mümkün olmayan yazılım uygulamalarının kaldırılmasını önleme imkânı saklı kalmak üzere, son kullanıcıların ana platform hizmetinde önceden yüklü olan herhangi bir yazılımı kaldırmasına izin vermeli;

(c) eşik bekçisinin işletme sistemini kullanan veya onunla birlikte çalışan üçüncü kişilerin yazılım uygulamalarını veya yazılım uygulama mağazalarını yüklemesi ve etkin biçimde kullanmasına ve bu yazılım uygulamalarına veya yazılım uygulama mağazalarına eşik bekçisinin ana platform hizmeti dışında da ulaşılabilmesine izin vermelidir. Üçüncü kişilerin yazılım uygulamaları veya yazılım uygulama mağazalarının, eşik bekçisinin sunmakta olduğu donanım veya işletme sisteminin bütünlüğüne zarar vermemesini temin etmek için eşik bekçisinin orantılı tedbirleri alması önlenemez;

(d) bizzat eşik bekçisi tarafından veya aynı teşebbüse ait üçüncü kişi tarafından sunulan hizmet ve ürünlerin sıralamasında, üçüncü kişilerin benzer hizmet veya ürünlerine göre daha avantajlı davranmaktan kaçınmalı ve bu sıralamalarda adil ve ayrım yapmayan koşulları uygulamalı;

(e) son kullanıcıların, son kullanıcının internet erişimi sağlayıcısı tercihi de dahil olmak üzere eşik bekçisinin işletme sistemini kullanarak ulaşacağı farklı yazılım uygulamaları ve hizmetleri arasında tercih yapmak ve abone olma imkânını teknik olarak kısıtlamaktan kaçınmalı;

(f) işletme kullanıcılarının ve bağlantılı hizmet sağlayıcılarının, eşik bekçisinin bağlantılı hizmetlerinin sağlanmasında mevcut veya kullanılan aynı işletme sistemine, donanım veya yazılım özelliklerine ulaşım ve birlikte çalışmalarına izin vermeli;

(g) reklam veren ve yayıncıların, talepleri üzerine ve masrafsız olarak, eşik bekçisinin performans ölçme araçlarına ve reklam veren ve yayıncıların kendi bağımsız reklam envanteri doğrulamalarını gerçekleştirmeleri amacıyla gerekli olan bilgiye erişimini sağlamalıdır;

(h) işletme kullanıcısı veya son kullanıcı tarafından oluşturulan verinin etkin biçimde taşınabilirliğini sağlamalı ve özellikle son kullanıcılara veri taşınabilirliğini uygulamalarına imkân tanıyan araçları EU 2016/679 sayılı Düzenleme doğrultusunda sürekli ve gerçek zamanlı erişim de dahil olmak üzere sağlamalıdır;

(i) işletme kullanıcıları ve işletme kullanıcıları tarafından yetkilendirilen üçüncü kişilere, masrafsız olarak, işletme kullanıcısı ve işletme kullanıcısının sunduğu ürün veya hizmetle ilgilenen son kullanıcılar tarafından ilgili ana platform hizmetinin kullanımı esnasında oluşturulan veya sağlanan birleştirilmiş ve birleştirilmemiş veriye etkin, yüksek kalitede, sürekli ve gerçek zamanlı erişim ve kullanım sağlamalı; kişisel verilere erişim ve kullanım, yalnızca ilgili ana platform hizmeti üzerinden ilgili işletme kullanıcısı tarafından sunulan ürün veya hizmetle ilgili olarak son kullanıcı tarafından gerçekleştirilen kullanımla doğrudan bağlantılı olması ve son kullanıcının bu paylaşıma (EU) 2016/679 sayılı Düzenleme uyarınca rıza vermeyi seçmiş olması halinde sağlanmalı;

(j) çevrimiçi arama motoru sağlayan üçüncü kişilere, talepleri üzerine, eşik bekçisinin çevrimiçi arama motoru üzerinden son kullanıcı tarafından gerçekleştirilen ücretli veya ücretsiz aramalara ilişkin olarak sıralama, sorgulama, tıklanma ve görüntülenme bilgisini adil, makul ve ayrım yapmayan suretle sağlamalıdır;

(k) işletme kullanıcılarına, eşik bekçisinin bu düzenlemenin 3. maddesi uyarınca belirlenen yazılım uygulama mağazasına adil ve ayrım yapmayan genel erişim şartları uygulamalıdır.

2. 1. fıkranın a bendi anlamında halka açık olmayan veri, işletme kullanıcıları tarafından oluşturulan, işletme kullanıcıları veya müşterilerinin eşik bekçisinin ana platform hizmetindeki ticari faaliyetlerinden çıkarılan veya toplanan, birleştirilmiş ve birleştirilmemiş tüm veriyi kapsar.

Madde 7

Eşik bekçilerinin yükümlülüklere uyumu

1. Madde 5 ve 6’da öngörülen yükümlülüklere uyum sağlamak için eşik bekçisi tarafından uygulanan tedbirler, ilgili yükümlülüğün amacına ulaşmasında etkili olmalıdır. Eşik bekçisi bu tedbirlerin, (EU) 2016/679 sayılı Düzenlemesi ve 2002/58/EC sayılı Yönergesi ve siber güvenlik, tüketicinin korunması ve ürün güvenliği düzenlemeleri ile uyumlu olmasını sağlamalıdır.

2. Komisyon, eşik bekçisinin 1. fıkra uyarınca uygulamayı planladığı yahut uyguladığı tedbirlerin madde 6’da öngörülen ilgili yükümlülüklere etkin uyum sağlamadığını tespit ederse, alacağı bir kararla söz konusu eşik bekçisinin uygulaması gereken tedbirleri belirleyebilir. Komisyon, bu kararı madde 18’de öngörülen işlemlerin başlatılmasından itibaren altı ay içerisinde almalıdır.

3. Bu maddenin 2. fıkrası, Komisyon’un madde 25, 26 ve 27’de öngörülen yetkilerine halel getirmez.

4. 2. fıkra uyarınca karar alınması esnasında, Komisyon ön bulgularını işlemlerin başlatılmasından itibaren üç ay içerisinde bildirmelidir. Ön bulgularında Komisyon, almayı düşündüğü veya söz konusu ana platform hizmeti sağlayıcısının ön bulguları etkin olarak karşılamak için alması gerektiğini düşündüğü tedbirleri açıklamalıdır.

5. Komisyon, 2. fıkra uyarınca tedbirleri belirlerken, bu tedbirlerin ilgili yükümlülüğün amacına ulaşmasında etkili ve eşik bekçisi ve ilgili hizmetin kendine özgü şartlarıyla orantılı olmasını sağlamalıdır.

6. Komisyon, madde 6(1) (j) ve (k) bentleri uyarınca öngörülen yükümlülüklerin belirlenmesi amacıyla, planlanan veya uygulanan tedbirlerin işletme kullanıcılarının hak ve yükümlülükleri arasında dengesizliğin olmamasını temin edip etmediğini ve tedbirlerin eşik bekçisine onun tarafından son kullanıcılara sağlanan hizmetle orantısız bir avantaj sağlayıp sağlamadığını da değerlendirmelidir.

7. Eşik bekçisi, uygulamayı planladığı yahut uyguladığı tedbirlerin belirli hallerde madde 6’da öngörülen yükümlülüklerin amacına ulaşması için etkili olup olmadığının tespit edilmesi amacıyla Komisyon tarafından madde 18 uyarınca işlem başlatılmasını talep edebilir. Eşik bekçisi, kendi talebiyle, bilhassa uygulamayı amaçladığı yahut uyguladığı tedbirlerin neden belirli hallerde ilgili yükümlülüğün amacına ulaşmasında etkili olduğunu açıklamak için gerekçeli bir bildirimde bulunabilir.

Madde 8

Askıya alma

1. Eşik bekçisinin gerekçeli talebi üzerine Komisyon, madde 32(4)’te zikredilen danışma prosedürü çerçevesinde alacağı bir karar aracılığıyla istisnai olarak, eşik bekçisinin madde 5 ve 6’da öngörülen belirli bir yükümlülüğe uyumlu davranmasının kendi kontrolü dışındaki istisnai şartlardan ötürü onun Birlik içindeki ekonomik varlığına zarar vereceğini ispat etmesi halinde ve yalnızca onun varlığına karşı oluşan tehdit kapsamında, bir ana platform hizmeti için bu yükümlülüğün uygulanmasını tamamen veya kısmen askıya alabilir. Komisyon, askıya alma kararını, gecikmeksizin ve en geç eksiksiz gerekçeli başvurunun alınmasından itibaren üç ay içerisinde almaya gayret etmelidir.

2. 1. fıkra uyarınca askıya alma kararının alındığı halde, Komisyon kararını her yıl gözden geçirmelidir. Bu gözden geçirme sonucunda Komisyon askıya alma kararını ya kaldırmalı ya da 1. fıkrada öngörülen koşulların karşılanmaya devam ettiğine karar vermelidir.

3. Komisyon 1. fıkra uyarınca karar almadan önce, eşik bekçisinin talebi üzerine, bir veya daha fazla ana platform hizmeti için ilgili yükümlülüğün uygulanmasını şarta bağlı olarak askıya alabilir.

Komisyon talebi değerlendirirken, özellikle, ilgili yükümlülüğe uyumun eşik bekçisinin ve üçüncü kişilerin Birlik’teki faaliyetlerinin ekonomik varlığına etkisini dikkate almalıdır. Askıya alma, bu çıkarlar ile Düzenlemenin amacı arasında adil bir denge sağlamak amacıyla, Komisyon tarafından belirlenen şartlara veya yükümlülüklere tabi kılınabilir. Bu talep, Komisyon tarafından 1. fıkra uyarınca gerçekleştirilen değerlendirme devam ettiği müddetçe her zaman yapılabilir ve kabul edilebilir.

Madde 9

Üstün kamu yararı bulunan hallerde muafiyet

1. Komisyon, bu maddenin 2. fıkrasında yer verilen sebepler haklı gösterdiği takdirde, eşik bekçisinin gerekçeli talebi üzerine veya re’sen, madde 32(4)’te zikredilen danışma prosedürü çerçevesinde alacağı bir karar aracılığıyla, eşik bekçisini bir ana platform hizmetiyle ilgili olarak madde 5 ve 6’da öngörülen yükümlülüklerden tamamen veya kısmen muaf tutabilir. Komisyon, eksiksiz gerekçeli başvurunun ulaşmasından itibaren en geç üç ay içerisinde muafiyete ilişkin karar vermelidir.

2. 1. fıkra uyarınca muafiyet yalnızca şu hallerde sağlanabilir:

(a) genel ahlak

(b) kamu sağlığı

(c) kamu güvenliği

3. Komisyon 1. fıkra uyarınca karar almadan önce, eşik bekçisinin gerekçeli talebi üzerine veya re’sen bir veya daha fazla ana platform hizmeti için ilgili yükümlülüğün uygulanmasını şarta bağlı olarak askıya alabilir.

Komisyon talebi değerlendirirken, özelikle, ilgili yükümlülüğe uyumun eşik bekçisi ve üçüncü kişilere etkisinin yanı sıra 2. fıkradaki sebeplere etkisini de göz önüne almalıdır. Askıya alma 2. fıkrada gözetilen amaçlar ile bu Düzenlemenin amacı arasında adil bir dengenin sağlanması için Komisyon tarafından belirlenecek şartlara veya yükümlülüklere tabi kılınabilir. Bu talep, Komisyon tarafından 1. fıkra uyarınca gerçekleştirilen değerlendirme devam ettiği müddetçe her zaman yapılabilir ve kabul edilebilir.

Madde 10

Eşik bekçileri için öngörülen yükümlülüklerin güncellenmesi

1. Komisyon, madde 17 uyarınca gerçekleştirilen piyasa araştırması sonucunda ana platform hizmetlerinin rekabetini sınırlandıran veya madde 5 ve 6’da öngörülen yükümlülüklerin önlemeyi hedeflediği uygulamalarla aynı şekilde adil olmayan uygulamaları hedef alan yeni yükümlülüklere ihtiyaç duyulduğunu belirlediği takdirde, madde 5 ve 6’da öngörülen yükümlülüklerin güncellenmesi amacıyla madde 34 uyarınca tüzük çıkarmaya yetkilidir.

2. 1. fıkra kapsamında bir uygulama şu hallerde adil olmayan veya ana platform hizmetlerinin rekabetini sınırlandırıcı olarak nitelendirilir:

(a) işletme kullanıcılarının hak ve yükümlülükleri arasında bir dengesizliğin olması ve eşik bekçisinin işletme kullanıcılarından elde ettiği avantajın, onlara sunduğu hizmetle orantısız olması; veya

(b) eşik bekçilerinin bu faaliyetlerinden ötürü piyasadaki rekabetin zayıflaması halinde.

Madde 11

Kanunun dolanılmasının önlenmesi

1. Eşik bekçisi, madde 5 ve 6’daki yükümlülüklere tamamen ve etkin bir şekilde uyum sağlamalıdır. Madde 5 ve 6’daki yükümlülükler madde 3 uyarınca belirlenen ana platform hizmeti için uygulansa da, bu uygulamanın etkinliği eşik bekçisinin dahil olduğu teşebbüsün sözleşmesel, ticari, teknik veya diğer mahiyette herhangi bir davranışı ile azaltılmamalıdır.

2. Kişisel verilen toplanması ve işlenmesi için bu Düzenleme uyarınca rızanın alınması gerektiği hallerde eşik bekçisi, (EU) 2016/679 sayılı Düzenlemesi ve 2002/58/EC sayılı Yönergesi uyarınca zorunlu olduğu takdirde işletme kullanıcılarının veriyi işlemesi amacıyla bu rızayı doğrudan alabilmeleri veya uygun olduğu takdirde işletme kullanıcılarına yeterli ölçüde anonimleştirilmiş veri sunmak da dahil olmak üzere diğer yöntemlerle Birlik’in verilerin korunması ve gizlilik kuralları ve prensipleri ile uyum sağlaması için gerekli adımları atmalıdır.

Eşik bekçisi, işletme kullanıcılarının bu rızayı almalarını, kendi hizmetleri için olandan daha külfetli bir hale getirmemelidir.

3. Eşik bekçisi, madde 5 ve 6’da öngörülen haklar veya seçeneklerden yararlanan işletme kullanıcıları veya son kullanıcılara sunulan ana platform hizmetinin şartlarını veya kalitesini düşürmemeli veya bu hak veya seçeneklerden yararlanılmasını haksız yere zorlaştırmamalıdır.

Madde 12

Yoğunlaşmaların bildirilmesi yükümlülüğü

1. Eşik bekçisi, (EC) 139/2004 sayılı Düzenlemesi uyarınca Birlik rekabet otoritesine veya ulusal birleşme kuralları çerçevesinde herhangi bir yetkili ulusal rekabet otoritesine bildirilmesinin zorunlu olup olmadığına bakılmaksızın, bir diğer ana platform hizmeti veya dijital sektörde verilen herhangi bir hizmetin sağlayıcısı ile gerçekleştirilmesi amaçlanan (EC) 139/2004 sayılı Düzenlemesi’nin 3. maddesi anlamındaki yoğunlaşmaları Komisyon’a bildirmelidir.

Eşik bekçisi, bu yoğunlaşmaya ilişkin bildirimi işlemden önce ve anlaşmanın tamamlanmasından, halka arz duyurusundan veya çoğunluk hissesinin alınmasından sonra gerçekleştirmelidir.

2. 1. fıkra uyarınca gerçekleştirilecek bildirim asgari olarak, devralınacak hedefin Avrupa Ekonomik Topluluğu ve Dünya çapındaki yıllık cirosunu, ilgili tüm ana platform hizmetleri için her birinin Avrupa Ekonomik Topluluğu’ndaki yıllık cirosunu, yıllık aktif işletme kullanıcısı sayısı ve aylık aktif son kullanıcı sayısını ve amaçlanan yoğunlaşmanın gerekçesini içermelidir.

3. 1. fıkra uyarınca gerçekleştirilecek bir yoğunlaşmanın ardından, diğer ana platform hizmetlerinin tek başına madde 3(2) (b) bendindeki eşikleri aşması halinde, ilgili eşik bekçisi yoğunlaşmanın gerçekleştirilmesinden itibaren üç ay içerisinde Komisyon’u bu hususta bilgilendirmeli ve madde 3(2)’de zikredilen bilgiyi Komisyon’a sağlamalıdır. 

Madde 13

Denetim yükümlülüğü

Eşik bekçisi, madde 3 uyarınca eşik bekçisi olarak nitelendirilmesinden itibaren altı ay içerisinde, madde 3 uyarınca belirlenen ana platform hizmetlerine veya ana platform hizmetleri üzerinden tüketici profili oluşturmak için uyguladığı tüm teknikleri içeren bağımsız olarak denetlenmiş bir beyanı Komisyona sunmalıdır. Bu beyan en az yıllık olarak güncellenmelidir.

 

GÖZLEM RAPORUNUN DMA DÜZENLEMESİNE ETKİSİ HAKKINDA DEĞERLENDİRMELER

Gözlem’in dijital piyasaları konu alan Çevrimiçi Platform Ekonomisi Gözlemi için Uzman Grubu (‘Expert Group for the Observatory on the Online Platform Economy’)’nin ilk raporunda yer alan ve DMA’da yer alan hükümleri şekillendirdiğini düşündüğümüz açıklamalara aşağıda yer verilmiştir.

1. Work stream on Differentiated treatment (‘Farklılaştırılmış Uygulamalar Hakkında İş Akışı’) raporunda[8], “Sıralama” (‘Ranking’) mefhumu hukukî, ekonomik ve teknik boyutlarıyla incelenmiştir. Bu kapsamda, platformlar tarafından gerçekleştirilen sıralama ile süpermarketlerin raf düzenleri kıyaslanmış; tedarikçilerden süpermarketlerin ürünleri yerleştirdikleri yerler için talep edilen peşin götürü ücretin ürünün daha kolay satılmasını sağlayacak raflara yerleştirilmesine göre belirlendiği ifade edilmiştir. Bu kıyaslamada platformlar tarafından gerçekleştirilen sıralamanın, geleneksel fiziki süpermarketlerdeki sıralamadan farkları da ortaya konulmuştur; platformların ulaştıkları müşteri kitlesinin süpermarketlerin fiziki sınırlar nedeniyle ulaşabileceklerinden çok daha geniş olması ve süpermarketlerin tedarikçilerden satın aldıkları ürünleri tekrar satmalarına dayanan iş modelleri nedeniyle tek taraflı bir ilişki mevcutken platformların satıcı ve alıcıyı buluşturmasının iki taraflı bir ilişkiyi oluşturması. Süpermarketlerin ürün diziliminin o markete giren tüm müşteriler için aynı olmasının karşısında süpermarketlerin bu husustaki kısıtlı imkânlarına kıyasen platformların sıralamayı müşterinin öncekine tercihlerine dayanarak kişiselleştirebilmesi nedeniyle platformlar tarafından gerçekleştirilen sıralamalara yönelik daha farklı düzenlemeler öngörülmesi ihtiyacı tespit edilmiştir. Süper marketler ile platformların kendilerini kayıran (‘self-favouring’) uygulamalarda bulunma imkanları da farklılık göstermektedir. Süpermarketin rağbet gören ürün piyasasına girerek kendi markasıyla sunduğu ürünleri raflarına yerleştirebilmesi için yatırım yapmalıdır. Platform ise, işletme kullanıcının satmakta olduğu ürünü sahip olduğu ölçek ekonomisi avantajlarından ötürü belki de onun sattığından daha düşük fiyata satabilmesi için tek yapması gereken, kendisine ürünü sağlayacak bir tedarikçi bulmasıdır. Benzer şekilde, platform, işletme kullanıcısının yatırım yaparak satışına başladığı bir üründen daha ucuz veya bu üründen daha farklı özellikleri sahip başka bir ürünle aynı pazara kolayca giriş yapabilir. Bu açıklamaların ardından raporda platformların farklılaştırılmış işlemleri, Telekom sektöründe uygulanan net nötrlük kurallarının (‘net neutrality rules’) uygulanmasının mümkün olmadığını, zira kullanıcıların bu sıralamayı talep ettiği hatta sıralama faktörünün bu platformların varlığının temelini teşkil ettiği de açıkça ifade edilmektedir. Sıralamaya ilişkin düzenlemeler yapılırken kamunun, tüketicinin, işletmenin ve platformun menfaatlerinin bağdaştırılması gerekliliği vurgulanmıştır. Sıralamanın teknik boyutunda, ilgili bilginin seçimi, dizimi ve bilginin sunulmasında kullanılan ara yüzün rekabete etkisi de incelenmiş; yapay zekâ ile öğrenme gibi farklı teknik boyutların bu konuda düzenleme ve soruşturma yapılmasındaki güçlükleri de ifade edilmiştir. Sıralamanın kullanıcılarda oluşturduğu yanlılığın ekonomik boyutları, platformların bu eğilimden ne suretle yararlandıkları ve özellikle platformun Pazar payının büyük olması ve ikame edilebilirliğinin olmaması halinde rekabet ortamı için ne derece zararlı olabileceği vurgulanmıştır. Bir platformun saf kendini kayırması (‘pure self favouring’) ise, yanlı öneriler veya veriye sınırlı erişim sayesinde yüksek fiyatlandırma veya sakıncalı uygulamalar şeklinde karşımıza çıkar. Konuyu hukuki boyutlarıyla değerlendiren rapor Avrupa Birliği Komisyonu, İtalyan Rekabet Otoritesi, Avrupa Birliği Adalet Divanı ve ulusal rekabet otoriteleri tarafından Amazon, Google Shopping, Apple ve MEO gibi platformlar hakkında verilen kararlara değinmiştir[9]. Raporun sonunda getirilecek düzenleme için şu önerilerde bulunulmuştur: platformlar için düzenleme yapılırken söz konusu bütün menfaatlerin ortak bir noktada buluşturulması mümkün değildir. Çeşitlilik, dürüstlük ve işletmelere eşit fırsat tanınması için birtakım kendini kayırma uygulamalarının yasaklanması bu uygulamaların uzun vadede rekabete olan faydalarını önler. Düzenleme şu iki kıstası esas almalıdır; 1. Kişiselleştirme ve yerelleştirme gibi teknikleri kullanan platformların gözlenmesi 2. Platformların hizmeti kısıtlaması, durdurması veya sona erdirmesi halinde İşletme kullanıcılarının etkin tazminin sağlanması. DMA düzenlemesi sıralamaya ilişkin olarak ana platform hizmeti sağlayıcılarına iki ayrı hükümde yükümlülükler öngörmüştür. Bunların ilki eşik bekçisinin dikey olarak bütünleşik (‘vertically integrated’) olduğu, yani kendisine ait platform üzerinden kendi ürün ve hizmetlerini sunması ihtimalini konu alan DMA madde 6(d)’dir. Hükümde, eşik bekçilerinin sıralama esnasında, eşik bekçisi tarafından veya aynı teşebbüse ait üçüncü kişi tarafından sunulan hizmet ve ürünlerin, üçüncü kişilerin benzer hizmet veya ürünlerine göre daha avantajlı olarak konumlandırılmasından kaçınması ve bu sıralamalarda adil ve ayrım yapmayan koşulları uygulaması gerektiğini düzenlemiştir. Yani düzenleme eşik bekçilerinin kendini kayırmalarını yasaklamaktadır. Benzer bir yükümlülük teklifine Ön Rapor’da şu şekilde yer verilmiştir: “platformundaki sıralamalarda kendi veya grubuna ait firmaların ürününe avantaj sağlamamalıdır”.  Sıralamaya ilişkin eşik bekçilerine getirilen bir diğer yükümlülük ise DMA madde 6(j)’dir. Bu hüküm çevrimiçi arama motoru sağlayan eşik bekçilerinin gerçekleştireceği sıralama faaliyetlerini konu almaktadır. Buna göre eşik bekçisi niteliğindeki çevrimiçi arama motoru faaliyeti sağlayıcısı, kendi platformunda son kullanıcı tarafından gerçekleştirilen ücretli veya ücretsiz aramalara ilişkin olarak sıralama, sorgulama, tıklanma ve görüntülenme bilgisini talebi halinde çevrimiçi arama motoru sağlayan üçüncü kişilere adil, makul ve ayrım yapmayan suretle sağlamalıdır.

2. Uncovering blindspots in the policy debate on platform power (‘Platform Gücü Hakkındaki Düzenleme Tartışmalarının Kör Noktalarını Açığa Çıkarmak’) raporunda[10], platformların piyasada nasıl geliştikleri ve hakim duruma geldikleri üzerinde durulmuş; hakim durumdaki platformların işletme kullanıcıları, son kullanıcılar ve hatta toplum ve demokrasi üzerindeki etkileri araştırılmıştır. Ağ etkileri ve platformlar arası geçiş gideri (‘switching cost’)’nin bir platformu nasıl vazgeçilemez kıldığı açıklanmıştır. Ölçek ve kapsam ekonomisi ile son kullanıcıların alışkanlıklarına ilişkin olarak elde edilen veriyi kullanan platformların bu sayede pazara giriş engeli oluşturabilecekleri ifade edilmiştir. Dijital platformların piyasadaki konumlarını güçlendiren diğer faktörler içerisinde tüketicilerin davranışları ve özellikle korona takip uygulamalarının kullanılması gündeme geldiğinde önemi artan altyapısal güç de zikredilmiştir. İç pazarda önemli paya sahip olan, önemli ağ geçidi teşkil eden ve bulunduğu sağlam ve sürekli pozisyondan yararlanan bir platform işleticisinin, DMA’daki eşikleri aşmaması halinde yahut zikredilen unsurları taşımadığını ispatlayan platform işleticisinin yine de eşik bekçisi olarak nitelendirilmesinde dikkate alınacak unsurlar DMA 3(6)’da bu şu şekilde sayılmıştır: “ana platform hizmeti sağlayıcısının ciro ve piyasa değeri, faaliyetler ve konumu dahil olmak üzere büyüklüğü; son kullanıcılara ulaşmak için ana platform hizmetine bağlı olan işletme kullanıcılarının ve son kullanıcıların sayısı; ağ etkisinden kaynaklanan giriş engelleri ve veri kaynaklı avantajlar, özellikle sağlayıcının kişisel ve kişisel olmayan veri veya analitik yeteneğe  ulaşımı ve depolaması; sağlayıcının, veriyle ilgili olanlar da dahil olmak üzere, ölçek ve kapsam etkisinden faydalanması; işletme kullanıcısı veya son kullanıcının bağlılığı; diğer yapısal piyasa özellikleri.”

3. Measurement and economic indicators (‘Ölçüm ve Ekonomik Göstergeler’) raporunun[11] DMA düzenlemesine en önemli etkisi dijital piyasalarda gerçekleşen yoğunlaşmaların bildirilmesine ilişkin kısmıdır. Raporda, AB’nin birleşme ve devralmalara ilişkin düzenlemesinde yer alan eşikleri aşmasa dahi, dijital piyasalarda gerçekleşen birleşme ve devralmaların ilgili otoriteye bildirilmesinin, bu işlemin ex-post incelenmesi ve gözlemlenmesi için önemli olduğu ifade edilmiştir. Bu öneriyle aynı doğrultuda olan DMA 12, eşik bekçisinin bir diğer ana platform hizmeti veya dijital sektörde verilen herhangi bir hizmetin sağlayıcısı ile gerçekleştireceği birleşme veya devralmayı, (EC) 139/2004 sayılı Düzenlemesi’nde öngörülen eşikleri aşmasa dahi, Komisyon’a bildirmesi gerektiğini öngörmüştür. Ön Rapor’da da bu yönde bir düzenleme yapılması teklif edilmiş ve yükümlülük şu şekilde kaleme alınmıştır: “gerçekleştirdiği tüm devralmaları, 2010/4 sayılı Rekabet Kurulundan İzin Alınması Gereken Birleşme ve Devralmalar Hakkında Tebliğ’de yer verilen bildirim eşiklerinden bağımsız olarak Rekabet Kurulu’na bildirmelidir.(DMA madde 12(1))”.

4. Work stream on data (‘Veri Hakkında İş Akışı’) raporu[12], platform ekonomisinde veriye dayalı uygulamaları konu almıştır. Verinin toplanması, değerlendirilmesi ve paylaşılması gibi uygulamalar, teknikleriyle birlikte ele alınmıştır. Raporda sonuç itibariyle, veri ekosistemlerinin anlaşılabilmesi için ampirik çalışma sonuçlarının toplanılmaya devam edilmesi, şirketlere veriye ilişkin olarak getirilecek yükümlülük ve sınırlamaların etkinliğini sağlamak için veri toplama ve paylaşma için kullanılan teknik yöntemlerle ilgili daha fazla çalışma yapılması, veri toplama nedenleri ve kısıtlamalarının etkilerini ölçmek için vaka çalışmalarının yapılması önerilmiştir. DMA madde 6(h) eşik bekçisinin veri taşınabilirliğini sağlamasını bir yükümlülük olarak düzenlemiştir. Bu teklifin benzeri Ön Raporda şu şekilde yer almaktadır: “satıcılarının veya tüketicilerin pazaryerine sağladıkları verileri başka platformlara taşınması önünde teknik veya davranışsal engel yaratmamalıdır”. DMA madde 5(a), rıza alınmaksızın kişisel verilerin elde edilen diğer kişisel verilerle birleştirilmesini ve bu amaçla kullanıcıları eşik bekçisinin diğer hizmetlerine kaydedilmesini yasaklamıştır. Bu yasaklamayla bağlantılı olarak DMA madde 11(2) eşik bekçilerine, “işletme kullanıcılarının veriyi işlemesi amacıyla bu rızayı doğrudan alabilmeleri veya uygun olduğu takdirde işletme kullanıcılarına yeterli ölçüde anonimleştirilmiş veri sunmak da dahil olmak üzere diğer yöntemlerle Birlik’in verilerin korunması ve gizlilik kuralları ve prensipleri ile uyum sağlaması için gerekli adımları atma” yükümlülüğünü de yüklemiştir. DMA madde 6(i) ile işletme kullanıcılarının oluşturulan veriye ulaşımı temin edilirken, kişisel verilere ulaşımın ancak rıza ile mümkün olacağı öngörülmüştür. Ön Rapor’da dijital piyasalarda verinin kullanımına dair olarak eşik bekçilerine getirilmesi teklif edilen yükümlülük “satıcıların faaliyetleri dolayısıyla edindiği kamuya açık olmayan veriyi bu satıcıların ürünleriyle rekabet halindeki kendi ürünlerinde kullanmaktan sakınmalıdır”  şeklinde ifade edilmiştir. Teklif bu haliyle DMA madde 6(a)’da teklif edilen yükümlülük ile benzer içeriğe sahiptir. Ön Rapor’da veriye ilişkin olarak getirilmesi teklif edilen ve DMA’da da karşılığı bulunan diğer yükümlülükler ise şunlardır: “satıcılarına, veya satıcılarca yetkilendirilmiş üçüncü taraflara, satıcının pazaryerine sağladığı verilere ve bu veriden üretilen verilere ücretsiz, etkin, kaliteli ve gerçek zamanlı erişim sağlamalıdır; satıcılarına, veya satıcılarca yetkilendirilmiş üçüncü taraflara, satıcının pazaryerine sağladığı verilere ve bu veriden üretilen verilere ücretsiz, etkin, kaliteli ve gerçek zamanlı erişim sağlamalıdır. (DMA madde 6(i)); satıcılarının veya tüketicilerin pazaryerine sağladıkları verileri başka platformlara taşınması önünde teknik veya davranışsal engel yaratmamalıdır. (DMA madde 6(h))”.

5. Market power and transparency in open display advertising – a case study (‘Açık Sergileme Reklamcılıkta Pazar Gücü ve Şeffaflık – Bir Vaka Çalışması’) raporunda[13], reklamcılık hizmetlerine ilişkin hususlar Google özelinde ele alınmıştır. Raporda dikkat çeken bir husus, reklamcılık faaliyetlerinde şeffaflığa duyulan ihtiyaca yapılan vurgudur. DMA madde 5(g), bu alanda şeffaflığın sağlanabilmesi için eşik bekçisinin her bir reklam hizmeti için, yayıncıya ödediği yahut reklam veren veya yayıncı tarafından kendisine ödenen bedele ilişkin bilgi vermek zorunda olduğunu öngörmüştür.

Ön Rapor’daki düzenleme teklifleri arasında yer alan ve DMA’da da öngörülen diğer yükümlülükler ise eşik bekçilerinin işletme kullanıcılarına sözleşmesel veya fiili geniş EKM koşulu getirmemesi gerektiği (DMA madde 5(b)) ve işletme kullanıcılarının pazaryeri ile yaşadığı sorunlara yönelik olarak ilgili kamu otoriteleri ile iletişime geçmesini engelleyecek veya kısıtlayacak davranışlarda bulunmaması gerektiğidir (DMA madde 5(d)).

SONUÇ

Dijital piyasaların regüle edilmesi zorunluluğu özellikle AB düzeyinde bir süredir tartışılmakta olup piyasada hâkim olan Apple, Google, Amazon gibi uluslararası platformların yanı sıra Yemek Sepeti, Trendyol, Çiçek Sepeti gibi ulusal platformların uygulamalarının ilgili rekabet otoritelerinin kararlarına konu olduğu görülmektedir. Dijital platformların piyasadaki varlıklarının güçlenerek devam edeceği ve bunların gerçekleştirdiği uygulamalardan ötürü verilen kararların sayısının artması beklenmektedir. Bu platformların işleticilerine ve hem işletme kullanıcıları hem de son kullanıcılar için açıklık, şeffaflık, öngörülebilirliğin sağlanması; sahip oldukları hâkim durum nedeniyle piyasadaki rekabete önemli ölçüde zarar verme gücünü de haiz olmaları nedeniyle ex ante bir takım yükümlülüklerin öngörülmesi zorunluluğu artık göz ardı edilememektedir. Bu sebeple AB düzeyinde olduğu gibi Türk rekabet hukuku açısından güncelin yakalanmış olması ve bu konuda bir düzenleme çalışmasına başlanmış olması oldukça sevindiricidir.

 

Dipnotlar

[1] https://eur-lex.europa.eu/legal-content/en/TXT/?qid=1608116887159&uri=COM%3A2020%3A842%3AFIN

[2] https://digital-strategy.ec.europa.eu/en/library/expert-group-eu-observatory-online-platform-economy-final-reports

[3] https://digital-strategy.ec.europa.eu/en/policies/eu-observatory-online-platform-economy

[4] Erişim için: https://www.rekabet.gov.tr/Dosya/geneldosya/e-pazaryeri-si-on-rapor-teslim-tsi_son-pdf

[5] Rapor, 345 vd.

[6] https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/IP_17_1784

[7] https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/pl/ip_19_4291

[8] Inge Graef: co-authors: Doh-Shin Jeon, Bernhard Rieder, Joris van Hoboken and Martin Husovec, Report on differentiated treatment. Erişim için: https://ec.europa.eu/newsroom/dae/document.cfm?doc_id=73960

[9] Report on Work Stream on Differentiated Treatment, 27 vd.

[10] Inge Graef and Christoph Busch: Co-authors: Jeanette Hofmann and Annabelle Gawer, Report on Uncovering blindspots of platform power. Erişim için: https://ec.europa.eu/newsroom/dae/document.cfm?doc_id=73962

[11] Vili Lehdonvirta; co-authors: Bernhard Rieder, Elisabetta Raguseo, Doh-Shin Joen, Inge Graef and Joris van Hoboken, Report on Measurement and Economic Indicators. Erişim için: https://ec.europa.eu/newsroom/dae/document.cfm?doc_id=73959

[12] Teresa Rodríguez de las Heras Ballell; co-authors: Jeanette Hofmann, Inge Graef, Sophie Stalla-Bourdillon, Doh-Shin Jeon, Annabelle Gawer and Agata Majchrowska, The Report on Data in the online platform ecosystem Erişim için: https://ec.europa.eu/newsroom/dae/document.cfm?doc_id=74070

[13] Teresa Rodríguez de las Heras Ballell; co-authors: Jeanette Hofmann, Inge Graef, Sophie Stalla-Bourdillon, Doh-Shin Jeon, Annabelle Gawer and Agata Majchrowska, Report on Market power and transparency in open display advertising: a case study,. Erişim için: https://ec.europa.eu/newsroom/dae/document.cfm?doc_id=73963

 

Paylaş